دکتر مهدی شیری درماتولوژیست فلوشیپ جراحی زیبایی
تب دنگی بیماری ویروسی است که با نیش پشه آلوده بنام آئدس و یا خون بیمار مبتلا به سایر افراد منتقل می‌شود.تب دنگی به عنوان «تب استخوان شکن» نیز شناخته می‌شود، چرا که به دلیل درد شدید حاصل از آن بیمار تصور می‌کند استخوان‌هایش در حال شکستن هستند.در چند ماه گذشته موارد ابتلا و مرگ و میر آن در کشور زیاد شده و بایستی در مورد بیماری و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلای آن باید بدانید.
عامل بیماری
ویروس دنگی علت بیماری است. ویروس در خانواده «فلاوی ویرید» قرار داده و از جنس «فلاوی ویروس» می‌دانند. دیگر ویروس‌های این خانواده عبارتند از «ویروس تب زرد»، «ویروس نیل غربی»، «ویروس التهاب مغز یا آنسفالیت سنت‌لوئیس»، «ویروس آنسفالیت ژاپنی»، «بیماری جنگل کیاسانور».بیشتر این ویروس‌ها از طریق پشه و ساس پخش می‌شوند.
پشه‌ها عوامل منتقل‌کننده (یا پخش‌کننده) ویروس دنگی هستند. عامل بیماری تب دنگی پشه ای بنام آئدس به خصوص گونه «آئدس اجیپتی» است.آنها معمولاً در روز نیش می‌زنند.یک گزش ساده می‌تواند انسان را مبتلا سازد.استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس، گیلان، مازندران و گلستان در ایران در معرض خطر گزش پشه آئدس هستند و هر نوع گزشی که در این استان‌ها توسط پشه اتفاق بیفتد می تواند گزش آئدس باشد.
علائم
نشانه‌ها ۳ تا ۱۴ روز بعد از ابتلا به ویروس دنگی نمایان می‌شوند. اگر شخصی از مکانی که ویروس دنگی در آن شایع است بازگردد و پس از ۱۴ روز نشانه‌ها را در خود مشاهده کند، به ویروس دنگی مبتلا نشده است.
در بیشتر از 90 درصد افراد بیماری بدون مشکل خاصی بهبود خواهد یافت اما در 5 درصد از بیماران ممکن است مریض بدحال شده و حتی به مرگ وی می انجامد.در واقع تب دنگی جزو تب های خونریزی دهنده است. علائم خفیف این ویروس معمولاً ۴ تا ۶ روز پس از عفونت شروع می‌شوند و معمولاً تا ۱۰ روز ادامه داشته و این علائم مشاهده می‌شود:
تب دنگی : در سه مرحله اتفاق می‌افتد: تب، وخامت، بهبودی. در مرحله تب، شخص دچار تب شدید می‌شود. معمولاً تب بالای ۴۰ درجه سلسیوس است. هم چنین ممکن است شخص دردهای عمومی و سردرد شدید داشته باشد. مرحله تب اغلب بین ۲ تا ۷ روز ادامه می‌یابد.در روزهای اول و دوم بیماری، حساسیت به صورت پوست گلگون (قرمز رنگ) نمایان می‌شود. با پیشرفت بیماری (روزهای ۴ تا ۷) حساسیت مشابه سرخک می‌شود.ممکن است دانه‌های کوچک قرمز (پتشی) روی پوست نمایان شوند. این لکه‌ها با فشار موضعی از بین نمی‌روند. این دانه‌های قرمز از پاره شدن مویرگ‌ها پدید می‌آیند.ممکن است فرد از غشاء مخاطی بینی و دهان خونریزی کند.
از علایم دیگر می توان به درد پشت چشم،درد شدید مفاصل و عضلات،خستگی ،تهوع و استفراغ اشاره کرد
این علائم معمولاً بعد از یک هفته از بین می روند و به ندرت عوارض جدی یا کشنده‌ای رخ می دهد.علایم شدید در کودکان و خانم های باردار یا افراد دچار ضعف سیستم ایمنی بیشتر است. عوارض جدی و مهم عبارتند از:
–تب خونریزی دهنده دنگی است که باعث خونریزی، ترشح مایعات به بیرون از عروق خونی و کاهش پلاکت‌های خون می‌شود
— سندروم شوک دنگی است که با افت شدید فشار خون مشخص می شود
—التهاب عرضی نخاع و گیلن باره
— عفونت قلبی و نارسایی کبد
تشخیص
معمولاً با معاینه شخص مبتلا و مقایسه نشانه‌های آنها با دنگی، این بیماری تشخیص داده می شود. اگرچه با تست های آزمایشگاهی مانند PCR هم می توان آن را تشخیص داد.در مراحل اولیه دنگی، تشخیص آن از عفونت‌های ویروسی دیگر (عفونت‌های ایجاد شده توسط ویروس‌ها) راحت نیست اما اگر شخصی دچار تب و دو نشانه از نشانه‌های حالت تهوع و استفراغ، حساسیت پوستی، دردهای عمومی (در سراسر بدن)، کاهش در گلبول‌های سفید خون یا تست تورنیکه مثبت شود و در مناطقی که دنگی شایع است می تواند نشانه هشدار تب دنگی باشد.هنگامی که امکان انجام تست آزمایشگاهی وجود ندارد، تست تورنیکه مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این تست، پزشک بازوبند فشار خون را برای ۵ دقیقه به دست بیمار می‌بندد. سپس هر گونه دانه قرمز نمایان شده بر روی پوست را می‌شمارد. هر چه تعداد این دانه‌های قرمز بیشتر باشد، احتمال ابتلا به بیماری دنگی برای آن فرد بیشتر است.بیشتر از ده عدد در یک اینچ مربع.
درمان
درمان بیماری جمایتی است یعنی مصرف مایعات، استراحت کافی و درمان‌های علامتی مثل کنترل تب.فقط در صورت ابتلاء برای تسکین درد و تب فقط از استامینوفن استفاده کنید. از داروهای آسپرین، ژلوفن، دیکلوفناک و موارد مشابه به علت احتمال شروع خونریزی در فرد نمی‌توان استفاده نمود.
پیشگیری
درحال حاضر، هیچ درمان ضد ویروسی یا واکسنی با مجوز جهانی وجود ندارد که در برابر هر چهار سروتیپ DENV محافظت کند
سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد داده است که برای جلوگیری از ابتلا،انسان‌ها از گزیدگی پشه‌های آلودهحفاظت شوند. به ویژه اگر در منطقه گرمسیری یا مناطق دارای هشدار زندگی می‌کنید یا به آن‌جا سفر کرده‌اید، بنابراین در این شرایط برای محافظت از خود کارهای زیر را انجام دهید:
– از محصولات دافع پشه استفاده کنید.
– هنگام بیرون بودن از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند که در جوراب‌ها فرو رفته‌اند، استفاده کنید.
– از توری پشه گیر برای درب‌ها و پنجره‌ها استفاده کنید.
– برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی که در آن پشه‌ها تولید مثل می‌کنند را از بین ببرید. مانند قوطی یا گلدان‌هایی که آب را جمع می‌کنند.
– سعی کنید به مناطقی که احتمال بیشتر گزش وجود دارد مانند مرداب‌ها و محیط‌های با آب راکد نروید.
در انتها به یاد داشته باشید که اگر پشه، فرد مبتلا را نیش بزند، آن پشه تا آخر عمر ناقل بیماری بوده و با گزیدن سایرین می‌تواند عفونت را به دیگر اعضای خانه نیز منتقل کنند. پس اگر شخصی در خانه شما به تب دنگی مبتلا است، نسبت به کشتن پشه‌های محیط و جلوگیری از ورود آنها به منزل اقدام کنید.
